Pomocy! Moje dziecko się boi…
Lęki i obawy to naturalna część w procesie rozwoju dziecka. Pełnią one funkcję adaptacyjną, ponieważ mobilizują do podjęcia działania celem ochrony siebie. Zdarza się jednak, że lęk zakłóca funkcjonowanie dziecka i rodziny, ponieważ jest silny, uporczywy, nieproporcjonalny do rzeczywistej sytuacji i trudny do opanowania. Wówczas warto zgłosić się na wizytę u specjalisty.
Rodzicom zgłaszającym się po pomoc często zależy na tym aby dziecko pokonało swój lęk, tymczasem jest on w życiu potrzebny. Ważne aby go zrozumieć, oswoić
i traktować jako sprzymierzeńca a nie przeciwnika.
Po czym poznać, że dziecko się boi?
Lęk u dziecka możemy zaobserwować zarówno na poziomie ciała, myśli jak
i zachowania.
- Na poziomie ciała – drżenie, sztywne ruchy, obgryzanie warg, kręcenie włosów, pocenie, się, przyspieszony oddech, zaczerwieniona twarz, nudności i inne.
- Na poziomie myśli – małym dzieciom trudniej zauważyć, że to co czują to lęk. Bywa, że wprost komunikują swoje obawy, jednak czasami skarżą się, że np. nie mają się z kim bawić na placu zabaw, boją się usiąść na nocnik itp.
- Na poziomie zachowania – płacz, większa ruchliwość, śmiech, zastyganie, „głupawka” i in.
Skąd ten lęk?
Lęk może mieć wiele przyczyn:
- Somatyczne – różne schorzenia tj. endokrynologiczne, neurologiczne, choroby układu oddechowego, niedobory witamin i minerałów i in., mogą powodować, że dziecko zachowuje się tak jakby się bało.
- Temperament– niektóre dzieci prezentują bardziej intensywne reakcje na nowe bodźce niż inne i trudniej im się wyciszyć.
- Uczenie się – dzieci obserwują i uczą się lęku poprzez obserwację dorosłych. Dodatkowo chcąc uchronić dziecko przed niebezpieczeństwem bywa, że opiekunowie wielokrotnie powtarzają ostrzeżenia np. „Uważaj bo pies cię ugryzie”, „Zejdź bo spadniesz”, podsycając i podtrzymując lęk.
- Rozwój – dzieci odczuwają różne lęki na poszczególnych etapach rozwoju,
a jeśli są one przez opiekunów dobrze zaopiekowanie - mijają samoistnie.
Co mogę zrobić żeby pomóc?
Przede wszystkim rodzice powinni zapamiętać, że małe dzieci nie mają jeszcze umiejętności samodzielnego radzenia sobie z przeżywanymi emocjami, ponieważ ich układ nerwowy cechuje się dużą niedojrzałością. Aby skutecznie regulować swoje emocje, potrzebują do tego opiekuna, który jest dla nich drogowskazem w sytuacjach, z których nie widzą wyjścia.
Kiedy dziecko odczuwa silny lęk, dorośli często w dobrej wierze próbują komunikować się z nim za pomocą logicznych argumentów mówiąc np.: „Nie ma się czego bać”, „Przecież to nic strasznego” itp. W ten sposób zamiast uznać uczucia dziecka, bagatelizują je. Bardziej pomocne okazuje się używanie sformułowań mających na celu okazanie dziecku zrozumienia dla jego odczuć i przekazanie mu informacji, że jego emocje są normalne i wszystko jest z nim w porządku. Warto powiedzieć: „Widzę, że się boisz – to jest ok”, „Każdy czasami się boi”, „Zauważyłam, że dzisiaj czegoś się przestraszyłeś bo mocno złapałeś mnie za rękę” itp.
W czasie gdy dziecko jest w stanie równowagi emocjonalnej warto rozmawiać z nim na temat tego co nam, dorosłym pomaga kiedy się boimy i co robiliśmy
w przeszłości znajdując się w różnych lękowych sytuacjach. Pomocne jest również wspomaganie się bajkami terapeutycznymi, w których bohaterowie zmagają się
z różnymi lękami i dziecko ma szansę się z nimi utożsamić. Wspierająca dla dzieci jest także znajomość różnych strategii regulowania emocji wykorzystujących ruch, oddech, napinanie i rozluźnianie mięśni, techniki oparte na uważności.
Gdy w danym momencie dziecko odczuwa silny lęk warto przypomnieć mu wówczas poznane strategie radzenia sobie, zapytać go czego potrzebuje, przytulić, wziąć na ręce, pokołysać lub czasem po prostu być blisko i towarzyszyć w ciszy.
Rodzicu! Kiedy jakaś sytuacja, przedmiot, czynność generuje w Twoim dziecku lęk, nie ucz go, że warto ich unikać. Nie popadaj również w pułapkę nadmiernego konfrontowania dziecka, gdyż często przynosi to efekt odwrotny do zamierzonego. Aby oswoić lęk konieczne jest działanie za pomocą „małych kroków”, czyli dawanie dziecku zadań, w których może ono w swoim tempie odnieść sukces.
Bibliografia:
- Clark D.A., Beck A.T. (2018) Zaburzenia lękowe, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Janeczek -Romanowska A., „Moje dziecko się boi” – webinar.
- M. Rapee, A. Wiginall, S. H. Spence, V. Cobham, H. Lyneham, Lęk u dzieci – poradnik z ćwiczeniami, wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
Opracowała: Monika Wietecha-Szymko (psycholog) data: 06 maja 2024r